Depo Havalandırma Sistemleri
Depolar, genellikle ürünlerin veya malların stoklandığı alanlardır. Endüstri ve sanayinin gelişmesiyle birlikte depolama ve lojistik gibi konular daha da önem kazanmıştır. Bu anlamda depolama sistemleri gıda ürünleri başta olmak üzere tüm sektörlerde kullanılan stoklama ve istifleme sistemleridir. Eskiden basit bir ürün stoklama amacıyla kullanılan depolama sistemleri günümüzde kendi başına devasa bir sektöre dönüşmüş ve gün geçtikçe de alanını genişletmektedir. Depolama ve lojistik hizmetleri üzerine çalışan firmalar, dünya üzerinde en geniş çalışma ağlarına sahip olan ve ciddi ciro değerlerine sahip olan firmalardır. Bu da aslında depolama sistemlerinin dünya ticaret sisteminin yapı taşlarından biri haline geldiğini açık ve net bir biçimde kanıtlamaktadır.
Türkiye’de her gün yüzbinlerce insan depolarda ve fabrikalarda çalışmakta ve bu alanlarda uzun saatlerini geçirmektedir. Zira depolar yalnız başlarına kullanılan alanlar oldukları gibi bir fabrika ya da atölye gibi imalat gerçekleştirilen yerlerin bünyesinde de bulunabilen alanlardır. Ayrıca depolar, ürünlerin de kısa veya uzun süreli bekledikleri yerlerdir. Bu kadar önemli bir yer olan depoların en önemli sorunu ise havalandırılması hususunda ortaya çıkmaktadır. Depoların havalandırılması hayati öneme sahip olan havalandırma sisteminde aksaklık olması ciddi zararlara sebebiyet verebilmektedir. Dolayısıyla depo havalandırma sistemleri, uzman kurum ve kuruluşlar aracılığıyla ve alanında uzman operatörlerle yönetilmesi gereken sistemlerdir.
Depo havalandırma sistemleri, depo alanlarında yeterli derecede ve temiz olacak şekilde gerçekleştirilen havalandırma sistemleridir. Bu sistemlerde hem ısıtma hem de soğutma sistemleri ortak bir biçimde kullanılmakta olup tamamen depoda bulunan ürünlere göre bir kurulum gerçekleştirilmektedir. Depo havalandırma sistemleri birçok farklı türe sahip olup burada hangi sistemin kullanılacağı depolanacak ürüne bağlı olmaktadır. Ayrıca yine nemin de ayarlanması oldukça önemlidir. Zira nem bazı depo havalandırma sistemlerinde hiç bulunmaması gereken bir etkenken bazılarında ise elzem durumda olan bir etkendir. Dolayısıyla depo havalandırma sistemleri tercih edilirken depolanacak ürün ve bu ürünün ihtiyaçları göz önünde bulundurulmaktadır.
Depolarda genellikle bir fizibilite çalışması yapılmakta, ardından sıcaklık ve nem değerleri belirlenmektedir. Ne var ki bu değerler çoğunlukla ortalama değerler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu değerlere göre bir deponun ortalama sıcaklığı maksimum 18ºС olması gerekirken minimum sıcaklığı 8ºС olmalıdır. Aynı şekilde ilgili depoda bağıl nem de %60 seviyelerinde olmalıdır. Bu seviyeler deponun gereksinimlerine göre değişebilmektedir. Örneğin soğutulması gereken ürünlerin bulunduğu depolarda sıcaklık ve nem oranları oldukça düşük seviyelerde olmakta ve buna göre bir sistem kurulmaktadır. Yine aynı şekilde gıdaların bulunduğu (sebze ve meyve) bir depoda nem oranının %90 seviyelerinde olması gerekebilmektedir. Başka bir ürün türü olarak deri ürünlerinin bulunduğu depolarda ise nem oranının sıfıra yakın olması gerekmekte, aksi takdirde ürünlerin çatlaması ve zayi olması söz konusu olabilmektedir. Dolayısıyla burada net bir seviye belirtilmesi çok mümkün olmamaktadır.
Depolarda havalandırma genellikle iklimlendirme sistemleri ile sağlanmaktadır. Burada kullanılan iklimlendirme sistemleri çoğunlukla sabit ve taşınamayan sistemler olmaktadır. Evaporatif iklimlendirme sistemleri depolarda sıklıkla kullanılan bir sistem olarak karşımıza çıkmaktadır. Depolardaki iklimlendirmenin sağlanmasının bir diğer yolu da filtresiz hava girişinin minimalize edilmesidir. Depolar genellikle büyü kapılara sahip yapılar olduklarından bu kapılardan içeriye sürekli filtrelenmemiş ve depoda bulunan ürünlere zarar verebilecek hava girebilmektedir. Bunun da önüne geçebilmek için yapılması gereken, filtresiz hava girişinin engellenmesi amacıyla binanın kuruluş aşamasında giriş-çıkış konumlandırmasının iyi yapılması ve gereken noktalarda çift kapı sistemleri ile havanın filtrelenmesidir. Bu sayede dışarıda bulunan filtrelenmemiş hava deponun içerisine girememekte ve içeride bulunan ekosistem korunmaktadır.
Depolarda havalandırma sistemlerinde her ne kadar ürün oldukça önemli olsa da depolama faaliyetleri de bu sistemlerini etkilemektedir. Örneğin depolarda istifleme amacıyla kullanılan araçların yakıtlarından kaynaklanan emisyon salınımları, depoda gerçekleştirilecek olan havalandırmanın oranını ve seviyesini belirlemektedir. Bununla birlikte ortamda gerçekleştirilen bu faaliyetler sırasında çıkan gazın kokusu da giderilmesi gereken bir başka problemdir. Bunun da ortamdan çıkartılması ve temiz havanın ortama sunulması için depo havalandırma sistemleri devreye girmektedir.
Depolarda havalandırma sistemleri bünyesinde temelde havalandırma kanalları, hava filtreleri, menfezler, fanlar veya aspiratörler bulunmaktadır. Bunlardan havalandırma kanalları havalandırma bacalarını, havalandırma borularını, spiral boruları, hazır flanşlı kanalları, alüminyum hava kanallarını, spiro boruları ve spiro kanalları bulundurabilmektedir. Aynı zamanda depo hava filtreleri de karbon, baca, sulu baca, elektrostatik, ağ, siklon, davlumbaz, otomatik yıkamalı, ultraviyole, toz ve kaba hava filtreleri olmak üzere birçok farklı çeşitte kullanılabilmektedir.
Depo havalandırma sistemlerinin yoğun bir biçimde kullanıldığı bir diğer husus ise depo içerisinde uzun saatler geçiren personelin temiz havaya ulaşabilmesidir. Zira depolar yapıları gereği kapalı alanlar olduklarından içeride bulunan personelin uzun saatler boyunca gerçekleştirdikleri solunum nedeniyle ciddi bir karbondioksit oluşumu gerçekleşmektedir. İşte bu karbondioksitin ortamdan çıkarılması ve içeriye temiz havanın girmesi için de yine aynı şekilde depo havalandırma sistemleri devreye girmektedir. Depoların türlerine göre içeride bulunan personel sayısı da değişebilmektedir. Bazı depolarda paketleme işlemleri yapıldığı için daha fazla personel bulunurken bazı depolarda yalnızca depolama amacıyla kullanım gerçekleştiğinden dolayı daha az personel bulunmaktadır. İşte bu personel sayısı da depoda kullanılacak olan depo havalandırma sisteminin özelliklerini belirleyen bir başka unsur olmaktadır.
Depolarda en önemli hususlardan birisi de yangın önleme sistemleridir. Depolar bazen değeri milyonlarca lira değeri olan ürünlerin bulunduğu mekanlar olabilmektedir. Dolayısıyla bu alanlarda gerçekleşebilecek herhangi bir aksi durumda ciddi tahribatlar ve maddi zararlar ortaya çıkabilmektedir. Depolarda en çok karşılaşılan problem ise yangın çıkmasıdır. Depolarda yangın durumlarından kaçınmak için ateşleme sistemleri her zaman iki ya da daha fazla kontrolle çalışmaktadır. Ayrıca bir yangın çıkması durumunda da tüm tavanda bulunan su sistemleri ile deponun korunması sağlanmaktadır. Depo havalandırma sistemleri, bu kapsamda kimi zaman bu su sistemleri ile entegre bir biçimde çalışmaktadır. Aynı zamanda yine bu sistemler sayesinde yangın dolayısıyla ortaya çıkan zehirli gazların dışarıya atılması sağlanmaktadır.