İklimlendirme Sistemleri

İklimlendirme denildiğinde akla, bir ortamda gerekli sıcaklık ve nem oranları sağlanmak suretiyle en verimli hava değerlerinin yakalanması gelmektedir. İklimlendirme işlemi, çoğunlukla soğutma işlemi olarak algılansa da genel manada soğutma, ısıtma, havalandırma ve ortamda bulunan havanın içeriğinin iyileştirilmesi faaliyetlerini içermektedir.

İklimlendirme, tarihte insanların bulundukları konfor alanını en verimli seviyeye getirmek amacıyla gerçekleştirdikleri ortam sıcaklığı ve nemini dengeledikleri sistemdir. İlk iklimlendirme faaliyetleri, antik çağlarda insanların gıda malzemelerini toprak altına gömerek muhafaza etmeleri ile görülmüştür. Sonrasında ise yerleşik hayatın yaygınlaşmasıyla birlikte yapıların ısıtılması ve soğutulması için çeşitli iklimlendirme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Ne var ki 20. yüzyıla kadar iklimlendirme sistemleri yalnızca soğutma amacıyla kullanılan ve dar bir kullanım çeşitliliğine sahip olan sistemlerdir. 20. yüzyılda elektriğin kullanımının yoğunlaşması ve teknolojik gelişmelerin artmasıyla birlikte iklimlendirme sistemleri daha sistematik şekilde kullanılmaya başlamıştır.

1990’lı yıllara gelindiğinde iklimlendirme sistemleri artık yalnızca soğutma amacıyla kullanılan sistemler olmaktan çıkmış, ortamın soğutulması ve ısıtılması amacıyla kullanılmaya başlamıştır. Yalnız bu amaçlarla da değil, aynı zamanda ortamın havasının kaliteli hale getirilmesi ve temiz hava içerecek şekilde sirkülasyon oluşması amaçlarıyla da kullanımı yaygınlaşmıştır.

Günümüzde ise iklimlendirme sistemleri yaz veya kış fark etmeksizin her türlü hava koşulunda kullanılan sistemler haline gelmiştir. İklimlendirme, konfor uygulamaları ve işlem uygulamalarında olmak üzere iki tür kullanıma sahiptir. Bunlardan ilki olan konfor uygulamaları, insanların evlerinde kullandıkları ve genellikle konfor alanlarını sağlamak amacıyla kullanılan uygulamalardır. Buna aynı zamanda kurumsal yapılarda veya ticari yapılarda da görebilmekteyiz. Örneğin bir alışveriş merkezinde bulunan iklimlendirme sistemleri müşterilerin konforunu arttırmaya yönelikken bir üniversitede bulunan iklimlendirme sistemi de aynı konfor işlevine sahiptir. Konfor işlevinin yanında diğer bir iklimlendirme türü de işlem uygulamalarında kullanılmasıdır. Burada da karşımıza bir işlemin yapılması aşamasında yani proseste ortam koşullarının o işleme uygun olması sağlanmaktadır. Örneğin bir ameliyathanede kullanılan iklimlendirme sistemi, enfeksiyon riskini azaltma işlevine sahiptir. Aynı şekilde bir alışveriş merkezinin yemek bölümünde bulunan iklimlendirme sistemi, ilgili gıda ürünlerinin bozulmaması amacıyla kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu iki tür iklimlendirme sistemi birlikte kullanılabilen sistemlerdir.

İklimlendirme Sistemleri Türleri

İklimlendirme sistemlerinin bir diğer sınıflandırılma ölçütü de çalışma prensiplerine göre olmaktadır. Bu kapsamda iklimlendirme sistemleri; merkezi sistemler ve bağımsız (yerel) sistemler olarak iki gruba ayrılmaktadır. Merkezi sistemler genellikle büyük ölçekli binaların iklimlendirilmesinde kullanılmaktadır. Bu sistemlerde klima santrali ve havalandırma kanalları bulunmaktadır. Bu havalandırma kanallarının menfez ya da fanlı serpantin üniteleri olarak kullanıldığı da görülmektedir. Merkezi iklimlendirme sistemlerinde sistem içerisinde bulunan boru ya da kanallarda bulunan hava, su ya da soğutucu akışkan dolaşmakta ve bu dolaşım sayesinde hem nem kontrolü hem de soğutma, ısıtma ve havalandırma sağlanmaktadır.

Merkezi İklimlendirme Sistemleri

Merkezi iklimlendirme sistemlerinden ilki olan tamamen havalı sistemler, merkezi klima santrali karşımı hücresi de dahil olmak üzere aspiratör, filtre, vantilatör, soğutucu ve ısıtıcı batarya ile nemlendirici hücreleri bulunduran sistemlerdir. Bu tür sistemlerde merkezi bir klima santralinden ayarlanan hava, kanallar aracılığıyla tüm sistemde gezerek iklimlendirme işlevini sağlamaktadır. Tamamen havalı iklimlendirme sistemleri de kendi içerisinde değişken hava debili, yeniden ısıtma terminalli ve iki kanallı sistemler olmak üzere alt gruplara ayrılmaktadır. Tüm bu grupların çalışma sistemleri farklı olsa da havayı kullanarak iklimlendirme gerçekleştirme özellikleri ortaktır.

Merkezi iklimlendirme sistemlerinden ikincisi, tamamen sulu sistemler genellikle okullarda, çok odalı yapılarda, ticari binalarda, otellerde, hastanelerde ve apartmanlarda kullanılmaktadır. Tamamen sulu sistemlerde her bir odaya hava şartlandırma cihazı konulmakta ve bu hava şartlandırma cihazı (fan coil) sayesinde odaların soğutulması sağlanmaktadır. Bu sistemlerde fanlı serpantinlerde dolaşmakta olan su, chiller sistemi yani soğutma pompaları sistemi ile borulara gönderilmektedir. Bu sistemlerde her odanın içerisinde bulunan termostat sistemi ile sıcaklığın belirlenmesi sağlanmaktadır. Tamamen sulu sistemler de kendi aralarında iki borulu, üç borulu ve dört borulu olmak üzere çeşitli gruplara ayrılmaktadır.

Merkezi iklimlendirme sistemlerinden üçüncüsü havalı ve sulu entegre sistemlerdir. Bu sistemlerde şartlandırılmış olan hava ile eş zamanlı olarak merkezi bir soğutma grubu bünyesinde soğutulan su aynı anda serpantin birimlerine gönderilmekte ve ortam iklimlendirilmesi sağlanmaktadır. Bu sistemde her iki sistem de mevcut olup duruma göre aynı anda ya da sıralı kullanımları mümkün olmaktadır. Havalı ve sulu sistemlerde fanlı/serpantinli tür ile indüksiyonlu tür gibi alt türler de mevcuttur.

Bağımsız (Yerel) İklimlendirme Sistemleri

Bağımsız iklimlendirme sistemleri, tek bir merkezden yönetilmeyen, daha modüler ve tek parça olarak çalışan sistemlerdir. Bu sistemlerde ayrıl (split) tip klimalar ile paket cihazlar olarak iki çeşit bulunmaktadır.

Ayrık ya da diğer adıyla split tip klimalar, döşeme tipi, duvar tipi, kanal tipi, salon tipi, tavan tipi, gizli tavan (kaset) tipi ve portatif tip olmak üzere birçok çeşide sahiptir. Bu tür klimalar, genellikle gündelik hayatta iklimlendirme amaçlarıyla kullanılmaktadır. Bu sistemler daha çok evlerde, otellerde, iş merkezlerinde ve camilerde kullanılmaktadır.

Diğer bağımsız iklimlendirme sistemi türü de paket cihazlardır. Bunlar da döşeme (konsol) tipi, salon tipi, çatı tipi ve pencere tipi olarak sınıflandırılan cihazlardır. Paket cihazlar da özellikle restoranlarda, alışveriş merkezlerinde ve kalabalık mekanlarda kullanılmaktadır.

Endüstriyel İklimlendirme Sistemleri

Endüstriyel iklimlendirme sistemleri, endüstriyel tesislerde ve işletmelerde kullanılan sistemlerdir. Bu iklimlendirme sistemleri öncelikle bu tesislerde çalışanları korumaktadır. Zira endüstriyel tesisler oldukça tehlikeli materyallerin üretildiği veya işlendiği mekanlar olabilmektedir. Bu nedenle bu mekanlarda gerçekleştirilen endüstriyel iklimlendirme faaliyetlerinin oldukça profesyonel biçimde yürütülmesi gerekmektedir.

Endüstriyel iklimlendirme sistemleri aynı zamanda enerji tasarrufu da sağlayan sistemlerdir. Zira endüstriyel iklimlendirme sistemlerinde alana yönelik kurulum gerçekleştirildiği için o mekâna en uygun sistem tercih edilmekte ve ona göre sistem yerleştirilmektedir.

Endüstriyel iklimlendirme sistemleri aynı zamanda üretimi veya işletimi gerçekleştirilen ürünleri de koruyan nitelikte sistemlerdir. Zira bu sistemlerde bünyesinde gerçekleştirilen faaliyetlerde net sıcaklık değerlerinin sağlanması gerekebilmektedir. Aksi takdirde ciddi tahribatlar ve zayiatlar gerçekleşebilmektedir.