Isıtma, Soğutma ve İklimlendirme Sistemleri Nelerdir?
Tarihte insanların en temel ihtiyaçlarından biri olarak karşımıza çıkan barınma ihtiyacı, yanında aynı zamanda ısınma ve serinleme ihtiyaçlarını da beraberinde getirmiştir. İnsanlar ilk çağlardan beri bazı durumlarda ısınma ihtiyacını bazı durumlarda ise serinlemeye ihtiyacının çeşitli yöntemlerle gidermiştir. Ayrıca ısıtma ve soğutma faaliyetleri yalnızca kişisel kullanım amacıyla değil, yiyeceklerin dondurularak uzun süre muhafaza edilmesi gibi birçok farklı teknik amaçla da kullanılmıştır. Dolayısıyla ısıtma, soğutma ve iklimlendirme sistemleri olarak ifade edebileceğimiz sistemler; ortam sıcaklığını, nem oranını ve hava kalitesini düzenleyen sistemler insanlık tarihinin en başından beri sıklıkla kullanılan sistemlerdir.
Isıtma, soğutma ve iklimlendirme sistemleri, insanların yer aldığı alan veya ortamların sıcaklığının ve nem değerlerini optimum seviyeye getirildiği havalandırma faaliyetlerini içeren sistemlerdir. Bu sistemler bir yandan ortamın hava değerlerini optimum seviyeye taşırken diğer yandan temiz ve taze bir ortam havası sunmaktadır. Yukarıda bahsedildiği üzere ilk çağlardan beri kullanılan bu sistemler özellikle son iki yüzyılda elektriğin de yaygınlaşması ile birlikte insan ve toplum hayatında inanılmaz büyük ölçüde bir yer edinmiştir. Bu kapsamda ısıtma, soğutma ve iklimlendirme sistemleri son yıllarda okullarda, hastanelerde, havalimanlarında, evlerde, iş merkezlerinde, ibadethanelerde, sınai ve ticari faaliyet gösteren işletmelerde, endüstriyel tesislerde ve daha birçok farklı yapıda kullanılan en temel sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Isıtma, soğutma ve iklimlendirme sistemleri günümüzde hem kışın hem de yazın kullanılan sistemlerdir. Bu sistemlerin kullanılmasında özellikle iki uygulama şekli ön plana çıkmaktadır. Bunlardan ilki işlem uygulamaları denilen ve bir iş veya işlemin yapılabilmesi için zorunlu olarak ısıtma, soğutma ve iklimlendirme sisteminin kullanılması gereken uygulamalardır. Bu uygulamalara örnek olarak ameliyathane ortamlarının enfeksiyon riskine karşı yüksek ölçekte havalandırılması örnek verilebilmektedir. Aynı şekilde endüstriyel bir ürün üretiminde ürünün kendine has halini koruması adına ortamın sıcaklığının ayarlanması da işlem uygulamalarına örnektir. Dolayısıyla işlem uygulamaları, bir faaliyetin yürütülebilmesi için zorunlu olan uygulamalar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu sistemlerin kullanılmasında ortaya çıkan ikinci uygulama şekli ise konfor uygulamalarıdır. Konfor uygulamaları, işlem uygulamalarından farklı olarak bir iş ve işlemin yapılması için zorunlu olmamakla birlikte ilgili ortamdaki memnuniyeti ve konforu sağlamak amacıyla gerçekleştirilen ısıtma, soğutma ve iklimlendirme faaliyetini içermektedir. Konfor uygulamalarına örnek olarak okul, hastane veya alışveriş merkezlerinin koridorlarının havalandırılması veya kafe ve restoranlarda mutfak kısımlarındaki yemek kokusunun temizlenerek servis alanına taze hava sağlanması gösterebilmektedir. Yani bu konfor uygulamaları, kullanılması zorunlu olmayan ancak kullanılmadığı takdirde ilgili alanda bulunan insanların ciddi derecede konfor seviyesini düşürecek uygulamalar olarak tanımlanabilmektedir.
Baz durumlarda hem işlem uygulamaları hem de konfor uygulamaları bir arada ya da iç içe gerçekleşe bilmektedir. Buna bir fabrikanın üretim kısmında bulunan ilgili havalandırma sistemlerinin işlem uygulamaları kapsamında üretimin gerçekleştirilmesinde kilit rol oynarken çalışanların dinlenme alanlarında bulunan havalandırma sistemlerinin konfor uygulamaları kapsamında kullanılması örnek olarak gösterebilmektedir. Nihayetinde ilgili yapının müsait olması halinde ısıtma, soğutma ve iklimlendirme sistemlerinin farklı uygulamalar nezdinde bir arada kullanılabilmesi mümkün olabilmektedir.
Isıtma, Soğutma ve İklimlendirme Sistemleri Türleri
Isıtma, Soğutma ve iklimlendirme Sistemleri uygulama açısından yukarıda belirtilen sınıflara ayrılırken çalışma sistemleri açısından da bir takım alt türlere ayrılmaktadır. Bu alt türler karşımıza merkezi sistemler ve bağımsız sistemler olarak çıkmaktadır. Merkezi sistemler, çoğunlukta büyük alanlara yayılmış yapı ve binalarda kullanılan ve toplu bir havalandırma faaliyeti yürüten sistemlerdir. Diğer tür olan bağımsız sistemler ise merkezi bir yönetim sistemi bulunmayan ve her bir modüler yapının kendi bünyesinde kontrol edildiği sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Dolayısıyla merkezi sistemler toplu ve tek noktadan kontrol edilen sistemleri belirtirken bağımsız sistemler modüler ve daha kompakt sistemleri belirtmektedir.
Merkezi Isıtma, Soğutma ve İklimlendirme Sistemleri
Merkezi ısıtma, soğutma ve iklimlendirme sistemleri yukarıda da izah edildiği üzere havalandırma faaliyetinin tek bir merkezden yürütüldüğü sistemlerdir. Bu sistemler de kendi içerisinde üç alt gruba ayrılmaktadır. Bunlar tamamen sulu, tamamen havalı ve havalı-sulu entegre sistemlerdir. Üç sistemde de merkezden bir faaliyet yürütülmekle birlikte çalışma prensipleri farklılık göstermektedir.
İlk tür olan tamamen sulu sistemler, çoklu oda sayısına sahip yapılarda her bir odaya hava şartlandırma cihazı kurulumu gerçekleştirilerek kullanılan sistemlerdir. Genellikle okullar, hastaneler, oteller ve apartmanlarda kullanılan bu sistemler, bünyelerinde bulunan fanlı serpantinlerde dolaşmakta olan suyun chiller soğutma aracılığıyla pompalara gönderilmesi şeklinde çalışmaktadır. Bu sistemlerin kullanıldığı yapılarda her bir odada bulunan termostatlar ilgili odanın sıcaklığının ayarlanmasını sağlamaktadır. İki, üç ve dört borulu olarak farklı türlere sahip olan bu sistemler, maliyet olarak oldukça tasarruflu tercihlerdir.
İkinci sistem türü olan tamamen havalı sistemler; yeniden ısıtma terminalli, değişken hava debili ve iki kanallı sistemler olmak üzere birden fazla türe sahip olan sistemlerdir. Bu sistemlerde merkezi klima santrali dahilinde tetiklenen havanın fanlar ve aspiratörler aracılığıyla ilgili kanallarla tüm sistemde dolaştırılması söz konusu olmaktadır.
Havalı-sulu entegre sistemler, üçüncü merkezi sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sistemler ise tamamen sulu ve tamamen havalı sistemlerdeki sistem elemanlarının entegre bir biçimde çalışabildiği sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Sıralı ya da aynı anda kullanılabilen bu sistemlerin ortak kullanılmasında bu entegre sistemler devreye girmektedir.
Bağımsız Isıtma, Soğutma ve İklimlendirme Sistemleri
Isıtma, soğutma ve iklimlendirme sistemlerinin ikinci türü olan bağımsız sistemler, merkezi sistemlerin aksine tek bir merkezden yönetilmeyen ve her bir sistemin kendi bünyesinde kontrol edildiği havalandırma çözümleridir. Bu sistemlerde ayrık tip klimalarla paket cihazlar olmak üzere iki alt türe sahiptir.
Ayrık tip klimalar genellikle ufak alanların havalandırılmasında kullanılan ve bu kapsamda otel odalarında, camilerde, evlerde ve ofislerde kullanılabilen sistemlerdir. Bu sistemler portatif tip, kanal tipi, döşeme tipi, tavan tipi ve kaset tipi olmak üzere birçok farklı çeşide sahiptir.
İkinci bağımsız sistem türü olan paket cihazlardır. Bu cihazlar, kendi bünyesinde hava tahliyesi gerçekleştiren sistemlerdir. Kalabalık ortamlarda, kafe ve restoranlarda, alışveriş merkezlerinde ve okullarda kullanılabilen bu sistemler en verimli bağımsız sistemlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
