Isıtma Vanaları
Isıtma vanaları, ısıtma sistemlerinin bünyesinde bulunan açma kapama aygıtları olarak faaliyet göstermektedir. Isıtma manaları sayesinde ilgili ısıtma sisteminin sıcaklık dengesi ve oranı ayarlanabilmektedir. Isıtma vanaları günümüzde tüm su tesisatlarında kullanılan ve oldukça geniş kullanım alanına sahip olan vanalardır. Isıtma vanalarının türlerine kısaca bakılacak olursa bunlar sürgülü (şiber) vanalar, üç yollu vanalar, dört yollu vanalar, termostatik vanalar, elektromanyetik vanalar (selonoid valf), servo-motorlu vanalar (denetim motorlu vanalar), pnömatik vanalar, kolon vanaları (kosva vanalar) ve radyatör vanaları (ısıtıcı vanaları) olarak listelenmektedir. Aşağıda gösterilen ve en önemli kullanım alanına sahip olan ısıtma vanalarının her birinin kullanımı ve amacı birbirinden farklılık göstermektedir.
Sürgülü (Şiber) Vanalar
Isıtma vanalarının ilk türü olan sürgülü vanalar, akışkan maddenin içerisinde yön değişikliği yapmadan aktığı ve bir sürgü aracılığıyla bu akışın kesilebildiği vana türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu vanalarda akışkan her iki yöne de akabilmekte ve sebep olduğu basınç değeri kaybı düşük miktarda olduğundan ısıtma tesisatlarında sıklıkla kullanılabilmektedir. Bu aralar TS 3147’ye uygun olacak şekilde üretilmekte olup pirinç hammaddesinde üretimi gerçekleştirilmektedir. Sürgülü vanaların dörde kadar dişli pirinçten üretilen vanalarına şiber vana denilirken dökümden üretilenler flanşlı olarak üretilmekte sürgülü bana olarak adlandırılmaktadır.
Sürgülü vanalar, volan aracılığı ile dönmekte olan milin sürgü bünyesinde yer alan vidayı sarmasıyla klavyenin yükselmesinin sağlandığı vanalardır. Bazı sürgülü vanalar bu konuda farklılık göstermekte ve salmastra bölgesinde yer alan vida ile milin yükselmesi sağlanarak açma faaliyeti gerçekleştirilmektedir. Kapama faaliyetini gören klape ise düşey yönde konik biçiminde yapılmaktadır. Klapeye her iki tarafında bulunan ve gövde ile bütünleşik olarak çalışan kızaklar kılavuzluk etmektedir. Bu vana türünde akışkana bir yön verilmediği ve vananın iki ucu da simetrik yapıda bulunduğu için suyun akış yönüne göre bağlama zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu sebeple bu vanalarda her iki ağzın da çift yönlü bağlanması mümkündür. Son olarak flanşlı sürgülü vanalar ise ısıtma tesisatları bünyesinde kazanlarda giriş ve çıkış bölümlerinde kullanılmakta ve kollektör bağlantılarını sağlamaktadır. Bu flanşlar vanaların kolaylıkla demonte edilebilmesini sağlamaktadır.
Üç Yollu Vanalar
İkinci bir vana türü olan üç yollu vanalar, ısıtma sistemlerinde karıştırma ve saptırma vanası olarak kullanılan vanalardır. Bu vanalar karışım amacıyla kullanıldığında iki farklı sıcaklık değerine sahip devreden gelmekte olan suyun vana da karışmasını ve bu karışım sıcaklığı ile vanadan ayrılmasını sağlayan vanalardır. Karıştırma manalarında ana hatta gönderilen su miktarı her zaman aynı olmakta ve vanadan ayrılan suyun sıcaklığı değişiklik göstermektedir. Saptırma vanalarında ise vanaya ulaşan su, vana bünyesinde iki farklı kola ayrılmakta ve vananın iki kolundan çıkmaktadır. Bu vana türünde sisteme giren suyun sıcaklığı ile vanadan ayrılan suyun sıcaklığı aynı olmaktadır. Yani saptırma vanalarında sisteme giren suyun sıcaklığı değil ana hatta gönderilen suyun miktarı değişmektedir.
Üç yollu veya dört yollu vanalar hem kullanıma uygun sıcak su hazırlama yani boyler amacıyla hem de ısıtma amacıyla kullanılabilen vanalardır. Bu vana türleri hem motorlu hem de elle kumandalı olarak imal edilebilmektedir.
Dört Yollu Vanalar
Üçüncü ısıtma vanası türü olan dört yollu vanalar, ısıtma devresindeki sıcaklık ayarının yapılmasında, kazanda sabit sıcaklık sağlanmasında, bina ve yapıların kuzey-güney cephelerindeki alanlarda dengeli ısınmanın sağlanmasında, kazanda koalisyonun engellenmesinde, yakıt sarfiyatında verimlilik sağlanmasında ve boylerden her dönemde sıcak su elde edilmesinde kullanılan vana türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayrıca bu vanalar kazanın verimliliğini ve ömrünü uzatan vanalardır. Kazanda daima 90 °C sıcaklık mevcutken ısıtma sistemine gönderilen suyun sıcaklığı dört yollu vanalar aracılığı ile belirlenebilmektedir.
Termostatik Vana
Termostatik vanalar genellikle merkezi ısıtma sistemleri bünyesinde bulunan eşanjör ve sıvı yakıt tanklarında kullanılan vana çeşididir. Bu vanaların temel fonksiyonu, bünyesinde bulundukları aygıtın içerisinde bulunan akışkanın sıcaklık değerleri kontrol etmek ve sıcaklığın belirlenen dereceye ulaşması halinde akışkanın yolunu kapatmaktır. Termostatik vanalar, kumanda çubuğunun her zaman aşağı yönlü olacak biçimde bağlanması gereken vanalardır. Ayrıca gerektiği zaman bakımın gerçekleştirilebilmesi için vanada yeterli bir miktarda boşluk bırakılması gerekmektedir.
Elektromanyetik Vana (Selonoid Valf)
Elektromanyetik vanalar, elektrik akımı sayesinde elde edilen manyetik çekme kuvvetiyle çalışmakta olan vanalardır. Sistemde yer alan geçiş deliğinde açılıp kapanmayı sağlayan kumanda çubuğu üstündeki bobin tarafından meydana getirilen manyetik çekme kuvvetinin çubuğu yukarı kaldırması sebebiyle vanadan ve bağlı olduğu boru yapısından sıvı geçmesi sağlanmaktadır. Bu sistem nerede termostatın bulunduğu aygıttaki sıvının sıcaklık değeri yükseldiğinde yine aynı sistem kullanılarak çubuk üzerindeki manyetik etki kaldırılmakta ve supap yerine oturmaktadır. Bu sayede akışkan sıvının geçiş yolu kapatılmaktadır. Bu vanalarda bağlantı yapılmadan önce kesinlikle pislik tutucu sisteme eklenmelidir.
Servo-Motorlu Vana (Denetim Motorlu Vana)
Servo-motorlu vanalar bir motor vasıtayla açma ve kapama fonksiyonunun kullanıldığı ve servo-motorlu vanaların üstünde yer alan kumanda çubukları aracılığıyla faaliyet gösteren vanalardır. Sistem bünyesinde yer alan motorlar bir termostattan aldıkları kumanda uyarınca vanayı açıp kapatmaktadır.
Pnömatik Vana
Bu vanalar kompresörden gönderilen basınçlı hava ile çalışmakta olan vanalardır. Bu vanalar, devreleri üstünde yer alan kanal yolunu hava basıncı aracılığıyla açıp kapatmaktadır. Sistem bünyesine giren basıncı hava, membran aracılığıyla sistemde yer alan yayı etkilemekte ve bu yolla da sıcak suyun ya da buharın geçiş yolunu kapatmaktadır. Termostat bünyesinden gelen kumandayla hava basıncının membran üzerinden kaldırılması ile de sistemdeki yay esnediğinden dolayı boru içerisindeki akışkanın itme kuvvetiyle supap açılmaktadır. Bu yolla da sıcak su veya buharın boru içerisindeki akışı başlatılmaktadır.
Kolon Vanası (Kosva Vana)
Kolon musluğu veya kolon vanası olarak da bilinen bu vana türü ısıtma tesisatlarında kolonların altlarına konulmaktadır. Yanında yer alan pürjörü nedeniyle diğer vanalardan ayrılmakta olan bu vanalar, bir tamir ve bakım sırasında veya başka bir amaçla kolonda bulunan su akışını kesmek veya boşaltmak için kullanılmaktadır. Bu vanalarda yer alan su, herhangi bir dirençle karşılaşmadan geçmektedir.
