Fabrika Havalandırma Sistemleri Nelerdir?
Dünyada özellikle son 200 yılda sanayileşme ile ciddi bir üretim faaliyeti ortaya çıkmıştır. Bu üretim faaliyeti yanında oldukça fazla tüketim alışkanlığını da getirmiştir. Bu nedenle ortaya çıkan tüketim ihtiyacını karşılamak için üretim faaliyetlerinin seviyesi de arttırılmıştır. Günümüze gelindiğinde ise bu üretim faaliyetleri dünyanın dört bir yanında gerçekleştirilmekte ve her gün on binlerce tesiste imalat ile üretim yapılmaktadır.
Üretimin gerçekleştirildiği en önemli mekanlardan birisi olan fabrikalar, genel manada birçok işçinin bir arada çalıştığı ve vardiyalı sistemlerle yürütülen iş alanlarıdır. Fabrikalarda aynı anda birçok kişinin çalışması sağlanarak seri üretim yapılabilmekte ve bu seri üretim sayesinde maliyetler düşürülebilmektedir. Fabrikalar ya da diğer ismiyle imalathaneler birçok alanın bir arada bulunduğu büyük yapılardır. Fabrikalarda üretimin gerçekleştirildiği saha başta olmak üzere üretim alanları, depolar, yükleme alanları, yemekhaneler, yatakhaneler ve umumi kullanımı açık her türlü dinlenme alanları bulunmaktadır. Dolayısıyla fabrikalar oldukça kompleks yapılar olup bu yapıların içerisinde çalışanların ve yapıda bulunan diğer herkesin sağlığı ve güvenliği öncelik alınarak çalışmalar sürdürülmektedir.
Fabrikalarda gerçekleştirilen güvenlik ve sağlık önlemlerinden en önemlilerinden birisi de fabrikaların havalandırılması sistemlerinin kaliteli ve verimli sistemler olarak kurulmasıdır. Fabrika havalandırma sistemleri, fabrika ortamına dışarıda bulunan taze havayı getirmeye yarayan ve içerideki çalışanların ya da üretim faaliyetlerinin neden olduğu kirli havayı uzaklaştırmaya yarayan sistemlere verilen isimdir. Fabrika havalandırma sistemleri sayesinde fabrikalarda çalışanların daha sağlıklı ve güvenli bir ortamda çalışma sağlamakta, fabrika üretimi gerçekleştirilen ürün veya malların standart ve kaliteleri arttırılmakta ve fabrika ortamlarında gerçekleşebilecek olan yangın ve benzeri aksi durumlar önlenmektedir. Fabrikalar, bünyelerinde genellikle yağ buharlarını, kaynak duman ve islerini, yanıcı buharları, toksik materyalleri ve son olarak nem, toz ve küf gibi zararlı ve kirlilik kaynağı olan maddeleri barındırmaktadır. Fabrika havalandırma sistemleri ise işte tam olarak fabrikaların arasında veya ortamında bulunan bu zararlı madde ve materyalleri arındırmaya yarayan sistemlerdir.
Fabrika havalandırma sistemleri, havalandırma kanalları, menfezler, havalandırma bacaları, fanlar, aspiratörler, havalandırma boruları, panjurlar ve davlumbazlar gibi birçok farklı materyalden oluşan komplike sistemlerdir. Üretimi gerçekleştirilen materyalin veya ürünün türüne, cinsine ve yapısına göre üretim gerçekleştirecek olan fabrikanın havalandırma sistemi belirlenmelidir. Zira her bir fabrika kendi bünyesinde farklı havalandırma ihtiyaçlarını barındırmaktadır. Örneğin gıda yapılan bir fabrikada gıdaların bozulmaması havalandırma sisteminin birincil amacı iken, bir tekstil fabrikasında çalışanların temiz hava ile çalışabilmesi en önemli öncelik olmaktadır. Bu gibi farklı tesislerde veya fabrikalarda, gerekli olan havalandırma sistemi tamamen fabrikanın yapısına uygun belirlenmesi gereken sistemlerdir. Dolayısıyla fabrika havalandırma sistemleri tercih edilirken bu hizmeti sunan uzman kişiler veya kurumlardan keşif, inceleme ve rapor gibi önemli hizmetlerin alınması tavsiye edilmektedir.
Fabrika havalandırma sisteminin kurulması için öncelikle bir fizibilite çalışması gerçekleştirilmekte, bunun sonrasında ise nem ve sıcaklık gibi değerler belirlenmektedir. Burada bakıldığı zaman özellikle nem, fabrika havalandırma sistemlerinde oldukça önemli bir unsurdur. Örneğin bir fabrikada soğutulması gereken ürünler bulunmakta ise bu ortamda nem seviyesi çok düşük seviyelerde olmaktadır. Ne var ki örneğin bir deri fabrikasında nem seviyesi sıfır seviyesine yakın olmaktadır. Bunun en büyük sebebi ise deri ürünlerinin ve hammaddelerinin nem ile buluşması halinde çatlama ve zayi olma gibi sonuçlar ortaya çıkabilmesidir. İşte bu noktada fabrika havalandırma sistemleri devreye girmekte ve fabrikanın ihtiyacı olan nem ve sıcaklık değerini yönetmektedir.
Fabrika Havalandırma Sistemleri Nasıl Faaliyet Gösterir?
Fabrikalardaki havalandırma faaliyeti, iklimlendirme dediğimiz sistemler aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. İklimlendirme sistemleri, genellikle sabit olan ve ortamın sıcaklığını ayarlamaya yarayan sistemlerdir. Fabrikalarda en fazla kullanılan iklimlendirme sistemleri ise evaporatif iklimlendirme sistemleridir. Bu tür sistemler, fabrikanın dış alanlarına kurulan büyük fanlar aracılığı ile iç ortama temiz hava gönderilmesini ve içeride oluşan kirli havanın da aspiratörler aracılığıyla dışarı çıkarılmasını sağlayan sistemlerdir. Fabrikalarda iklimlendirme faaliyeti gerçekleştirirken yalnızca sistemler değil, bazı önlemler de kullanılmaktadır. Bunlardan en önemlisi, fabrika alanına filtresiz hava girişinin minimalize edilmesi ve mümkünse sıfırlanmasıdır. Bunu sağlamak için kullanılan en yaygın yöntem ise çift ya da üç aşamalı giriş sistemleri kullanılmasıdır. Bu sayede dışarıda bulunan ve filtrelenmeyen hava birden fazla olan giriş sistemlerinden geçememekte ve içeriye ulaşamamaktadır. Yine bir başka önemli iklimlendirme faaliyeti ise, fabrikanın giriş ve çıkış noktalarını iyi belirlenmesidir. Fabrikaya giriş ve çıkış alanları, rüzgâr koridorunda olmamalı ben mümkünse farklı noktalarda bulunmalıdır.
Fabrika havalandırma sistemleri yukarıda da değindiğimiz üzere hava filtreleri, havalandırma kanalları, fanlar, aspiratörler ve menfezler gibi birçok farklılığı materyali bünyesinde bulunduran sistemlerdir. Bu sistemlerde ayrıca havalandırma bacaları, havalandırma boruları, spiral boruları, spiral boruları, spiro kanalları ve alüminyum hava kanalları da fabrikanın ihtiyacına göre kullanılabilen materyaller olarak karşımıza çıkmaktadır. Fabrikalarda ayrıca birçok farklı hava filtresi türü de bulunabilmektedir. Fabrikanın yapısına göre karbon filtresi, baca filtresi, sulu baca filtresi, elektrostatik filtre, otomatik yıkamalı filtreler, ultraviyole filtreler, toz filtreleri, kaba hava filtreleri, ağ filtreleri ve siklon filtreleri gibi birçok farklı hava filtresi türü kullanılabilmektedir.
Yukarıda saymış olduğumuz filtreler, aspiratörler, fanlar ve bilumum hava temizleme araçları çoğunlukla fabrikada çalışan işçilerin korunmasına yönelik olarak üretilmekte ve kullanılmaktadır. Bilindiği üzere fabrikalar yoğun çalışma şartlarının bulunduğu ve çalışanların sağlık durumlarının bu şartlara göre korunması gereken alanlardır. Dolayısıyla kanuni yükümlülüklerinde bir sonucu olarak fabrikada çalışan işçilerin temiz havaya ulaşması için fabrika havalandırma sistemleri zorunlu nitelikli olan bir unsurdur. Bu sistemlerin kullanılmaması halinde hem verimlilik hem de işçilerin sağlığı tehlike ve risk altında olmaktadır. Fabrikalardaki havalandırma sistemleri fabrikada çalışmakta olan işçilerin sayısına ve çalışma yoğunluğuna göre de farklılık gösterebilmektedir. Örneğin oldukça fazla sayıda işçinin çalışmakta olduğu ve makineler aracılığıyla üretimden ziyade insan gücünün kullanıldığı fabrikalarda havalandırma sistemlerinin oldukça özenle ve titiz bir şekilde kurulması, bakımının yapılması ve takibinin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ne var ki daha az sayıda çalışanın bulunduğu ve daha çok otonom makinelerin faaliyet gösterdiği fabrikalarda bu denli detaylı ve yüksek çalışma kapasiteli fabrika havalandırma sistemlerine ihtiyaç olmamaktadır.