Sprinkler yani yağmurlama sisteminin amacı; olası bir yangına karşın doğrudan ve hızlı bir müdahalede bulunmaktır. Özellikle endüstriyel alanların yanı sıra, hastanelerde, kamu binalarında ve gökdelenler gibi; yüksek, geniş ve büyük yapılarda kullanılır. Tavanlarda bulunan bu sistemin çalışma mantığı gayet basit. Kısaca, içinde suyu tutan ısıya duyarlı küçük camın kırılarak tüm suyu geniş bir alana püskürtmesidir.

Türkiye’de yangın söndürme sistemlerinin uygulanması zorunlu olan mahaller yönetmeliğinde tanımlanan tasarımın, TS EN 12845 standardına uygun bir şekilde yapılması gerekmektedir.

Dünyada kabul gören NFPA 13 standardı sistem tasarımlarında sıklıkla kullanılmaktadır. Ülkemizde üretilen sprinkler sistemleri de aynı standartta tasarlanmaktadır. Söz konusu NFPA 13 standardının yaygın olarak tercih edilme sebepleri aşağıdaki gibidir:

1. NFPA 13 standardı dünya çapında güvenilen bir tasarımdır.
2. Bu standart birçok sahada denenmiş ve kalitesini kanıtlamıştır.
3. Çok geniş kapsamlı testlere tabi tutulmuş ve başarılı veriler elde etmiştir.

Bu sebeplerden dolayı ülkemizde ve dünyada sıklıkla tercih edilmektedir.

Sprinkler sistem bir yağmurlama sistemidir ve yangına karşı kullanılmaktadır. Sistemin tasarımı da uygulanacağı alanın fiziksel özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Bu bağlamda tasarım kriterleri yangından korunacak yapının tehlike sınıfına göre değişkenlik gösterir.

Sprinkler Sistemde İzlenmesi Gereken Adımlar

Öncelikle sistemin kurulumu ve tasarımını belirleyen tehlike sınıflandırması yapılmalıdır. Yani sistemin kurulacağı alanda düşük, orta, ve yüksek yangın tehlikesi olup olmadığı kontrol edilmelidir. Bu sayede kimyasal üretimler yapan endüstriyel alanlarda kullanılan sprinkler sistem ile alışveriş merkezlerinde kullanılan sprinkler sistem birbirinden farklı yapılara sahiptir.

Tehlike sınıfının belirlenmesinin ardından sistem tipinin seçilmesi gerekmektedir. Örneğin TS EN 12845 yönetmeliğinde yer alan tasarım yoğunluğu veya operasyon alanına göre yapılan değerlendirmeler iki başlıkta incelenmektedir. Bu bağlıklardan It/Dk-m2 alanında 7.0 değere sahip olan ve m2 250 üstü olan alanlar yüksek tehlikeli imalat alanı olarak değerlendirilmektedir. Bu açıdan sistemin türünün yüksek tehlikeli alana en iyi performansı verecek şekilde belirlenmesi gerekmektedir.

Sprinkler sistemi yukarıda da tanımlandığı üzere yağmurlama yoluylayangın söndürme sistemidir. Dolayısıyla sistem içerisine uzman ekipler tarafından su eklenmeli ve deposunun ayarlanması gerekmektedir. Su ihtiyacının giderilmesi sistemin verimli ve kullanışlı olmasıyla doğrudan alakalıdır.

Sprinkler sistem kurulumunda dikkat edilmesi gereken bir diğer durum borulama esaslarının belirlenmesidir. Fiziki anlamda kötü olarak nitelenecek görüntülere sebep olmamak için boru esaslarının profesyonelce uzman ekipler tarafından monte edilmesi gerekmektedir.

Sprinkler sistem suyla çalışan bir sistem olduğu için hidrolik bir analize ihtiyaç duymaktadır. Bu açıdan hidrolik analizlerle yağmurlama sisteminin doğru çalışması sağlanmaktadır.

Sprink Çeşitleri

Yangın riski olan alanlarda özellikle sanayi bölgelerinde sprink yağmurlama sistemleri kullanılmaktadır. Sprink yağmurlama sistemleri kurulduğu alanın yangın riskine bağlı olarak farklı çeşitlere ayrılmaktadır. Bu ayrım dört başlıkta incelenmektedir: ıslak borulu, kuru borulu, deluge ve preaction sprinkler söndürme sistemleri.

Islak Borulu Sprinkler

Islak borulu sistemde otomatik olarak yangına müdahale etme fonksiyonu bulunmaktadır. Sistem içerisinde bulunan borularda daima su bulunmaktadır. Sistem içerisinde bulunan su alanda ısı seviyesinin yükselmesiyle birlikte harekete geçer. Harekete geçen su sistemin vanalarını açar. Daha sonra borularda bulunan su tazyikli bir şekilde dışarı boşalır ve yangın söndürülür. Yangının söndürülmesi ıslak borulu sistemde son derece hızlı gerçekleşir, alevlerin meydana getirdiği görmeyi engelleyen duman engellenir ve yangın başlangıç aşamasındayken söndürülür.

Kuru Borulu Sprinkler

Kuru borulu sistemde su boruların içerisinde değil bir deponun içerisinde muhafaza edilir. Vanaların ardında bekletilen su alanda ısı seviyesinin artmasıyla birlikte harekete geçer. Bu sistem basınçlı havadan yararlanmaktadır. Isı seviyesinin yükselmesi sistemi harekete geçirirken basınçlı hava sayesinde depodan vanaların açılması gerçekleşir ve borulara su verilir, sonrasında yangın alanına su püskürtülür. Sulu sistemden farklı suyun borularda değil vanaların ardında bekletilmesidir.

Deluge Sprinkler Sistemi

Deluge sistemde yangının algılayan sensörler sistemin içinde değil dışında bulunmaktadır. Diğer sistemlerde sistemin aktifleşmesi alanda bulunan ısı miktarının yükselmesine bağlıdır. Fakat deluge sistemde algılama işlemi son derece hızlı bir şekilde gerçekleşmektedir. Yangın algılayan ve sistemi harekete geçiren sensörler sistem dışında bulunmasından dolayı diğer sistemlere göre daha çabuk söndürme işlemi başlar.

Deluge sistemde sprinkler açıktır ancak vanaları kapalı bir haldedir. Yangın durumlarında otomatik bir şekilde vanalar açılır ve halihazırda sprinkler açık olmasından dolayı yoğun bir şekilde su püskürtülür. Bu sayede yangın büyümeden engellenmiş olur.

Preaction Sprinkler Sistemi

Deluge sistemden farklı olarak sprinklerin açık olmadığı bir sistem olarak bilinmektedir. Sprinklerin uç kısımlarında ısı ile erime niteliğine sahip izole malzeme veya patlama niteliğine sahip ince camdan üretilmiş ampuller bulunmaktadır. Olası bir yangın durumunda söz konusu sistemde erime veya ampullerin patlamasıyla söndürme işlemi başlamaktadır.

Sprinkler Sistemi Hesabı

Olası yangın durumlarının önüne geçmek adına montajlanan sprinklerin öncesinde hesabının yapılması gerekmektedir. Bu hesap borular arasındaki boşluklar gibi fiziki ölçüleri kapsamaktadır. Boruların döşenmesi esnasında uygulanan yöntemler aşağıdaki gibidir:

1. Ağaç borulama,
2. Loop borulama,
3. Grid borulama.

Bu metotlardan biriyle sprinkler hesabı yapılmaktadır.

Kullanım alanı 465 metrekareyi geçmeyen binalar ve yapılar için, DN25 boru çapı için 2 sprinkler şeklinde başlar ve katlayarak devam eder.

DN32 boru çapı için 3 sprinkler, DN40 için 5 sprinkler, DN50 için 10 sprinkler, DN65 için 20 sprinkler, DN80 için 40 sprinkler, DN100 için 100 sprinkler, DN125 için 160 sprinkler ve DN150 için ise 275 sprinkler montajlanması işlevsel sonuçlar verir. Bu hesap düşük tehlike kategorisinde bulunanlar için yapılmaktadır. Boruların döşeme metodu ve yer alacak sprinkler sayıları ilgili yönetmeliklerde ve yukarıda belirtildiği üzere TSE standart tablolarında yer almaktadır.

Sprinkler sistemlerin bazı alanlarda yasal olarak kullanılması zorunludur. Bu alanlar aşağıdaki gibidir:

1. Büro ve ev haricinde yüksekliği 30.50 mt’den fazla olan yapılarda,
2. Yüksekliği 51.59 mt’den çok olan apartmanlarda,
3. Yüksekliği 30.50 mt’den çok olan bürolar ve iş yerlerinde,
4. Birden fazla zemin kata sahip ve 20 araçtan daha fazla kapasiteli kapalı otoparklarda,
5. 200’den fazla yatak bulundurma kapasitesine sahip misafirhane, otel ve pansiyonlarda,
6. 2000 metrekareden fazla kullanım alanına sahip olan alışveriş merkezleri, mağaza, toplantı salonları ve bunu gibi işletmlerde.

Söz konusu maddelerde sprinkler yangı söndürme sistemlerinin kullanılması yasal anlamda zorunludur.